KAZANLARIN PERİYODİK BAKIMLARI

BASINÇLI KAPLAR (KAZANLAR)

KAZANLARIN PERİYODİK BAKIMLARI

ÖZET

Bu çalışmanın amacı; kazanlar hakkında genel ve teknik bilgiler sunmaktır. Kazanların çalışması, nerede kullanıldığı, kazan ekipmanlarının ne olduğu ve ne olması gerektiği gibi konuların yanı sıra kazanın bakımı ve kullanımı hakkında da genel bilgiler içermektedir.

Anahtar kelimeler: Basınçlı kaplar,Buhar kazanı, Kalorifer kazanı, Kazan bakımı, Kazan çalışması, Kazan kontrolü, Kazan kullanımı,

KAZAN

Kazanlar: Yakıt sistemiyle çalışan ve yakıtın cehennemlik bölümünde alev alması ve içerisinde suyun ısıtılmasıyla birlikte kapalı bir kapta hapsolması sonucunda basıncının da yükselmesi prensibiyle çalışan basınçlı kaptır.

Kazanlar en çok ısıtma sistemi olarak kullanılırlar. Bunun dışında özellikle buhardan faydalanılarak enerji ve kimyasal madde taşımasında da faydalanılır. Gıda endüstrisi, buhar makinaları, medikal ve ilaç sanayi, tekstil endüstrileri de kullanım alanlarında birkaçını oluşturur.

Kazanların Sınıflandırılması

Isı Alan Akışkanın Özelliklerine Göre;

• Sıcak su kazanları
• Kaynar su kazanları
• Kızgın yağ kazanları
• Buhar kazanları
• Sıcak hava kazanları

Kazanın Su Hacmine Göre;

• Büyük su hacimli kazanlar
• Küçük su hacimli kazanalr
• Çok küçük su hacimli kazanlar

Alev Duman Gazlarının Dolaşımına Göre;

• Alev-duman borulu kazanlar
• Su borulu kazanlar
• İki tipin karışımı kazanlar

Suyun Dolaşım Şekline Göre;

• Doğal dolaşımlı kazanlar
• Cebri dolaşımlı kazanlar

Yaktığı Yakıta Göre;

• Katı yakıtlı kazanlar
• Sıvı yakıtlı kazanlar
• Gaz yakıtlı kazanlar
• Çok yakıt yakan kazanlar
• Yanabilir endüstri artığı yakan kazanlar
• Atık ısı kazanları
• Elektrikle ısı veya buhar üreten kazanlar

Yanma Hücresinin Konumuna Göre;

• İçten ocaklı kazanlar
• Dıştan ocaklı kazanlar
• Ön ocaklı kazanlar

Kazanın kullanımı sırasında, kazanın çalıştığı basınç işletme basıncı olarak adlandırılır. Kazan imalatı sırasında tavsiye edilen en yüksek çalışma basıncı kazan etiketinde belirtilmiş olur ve imalat sırasında yapılan hesaplamalar bu belirtilen basıncın %10 fazlasıbaz alınarak yapılır. Bir kazanın ya da tankın basınçlı kap sayılabilmesi için 0,5 bardan yüksek bir basınca sahip olması gerekmektedir. 0,5-1 bar arasında basınca sahip olan kazan ve tanklar ise düşük basınçlı kaplar olarak adlandırılır. 1 bardan yüksek basınca sahip kazanlarda yüksek basınçlı kaplar sınıfına girerler. Güvenli kullanım için etikette belirtilen değerler bu yüzden önemlidir. Kazan mukavemeti buna göre etkilenir. Kazan periyodik test basıncı ise yine kazan çalışma basıncı baz alınarak yapılır. Her yıl yapılan bu kontrol ve testlerde basınç, çalışma basıncının 1,5 katına çıkarılarak sağlamlık ve sızdırmazlığı denenmiş olur. Kazan kapasitesinde ise yakıtın verimli kullanımı düşünülmeli ve kazan etiketinde yazan kapasite değerine uygun kapasiteye sahip brülör seçilmelidir.

Kazanlar; yanma şekline göre, yapıldığı malzemeye göre, akışkan türüne göre, yakıt türüne göre, yanma odası basıncı ve çekiş gücüne göre, brülör yapı ve türüne göre, ısıl değere göre, alman standarlarına göre, kazan kontrüksiyonu ve yanma odasına göre sınıflandırılırlar.

KALORİFER KAZANI

Kalorifer kazanları bina, site, blok ve iş yerlerinde merkezi ısıtma yoluyla katı veya gaz yanıcı maddeler aracılığıyla ısınmasını sağlayan sistemdir. İnsanlar tarafından kömür veya gaz ile ateşlenmesiyle yüksek ısı elde edilerek tesis içerisine borular yoluyla sıcak su iletir. Isının veya suyun dağılımı pompa sistemi ile sağlanır. Isı ister manuel ister ise standart ayarlarla sabitlenir. Sıcaklık yeteri düzeyde olduğu taktirde kalorifer kazanı sıcaklığı derecelendirir ve sabitlemeye başlar. Kalorifer kazanı için bazı ekipmanlar;

• Manometre
• Prosestat
• Emniyet ventili
• Kaçak algılama sistemleri
• Tahliye musluğu
• Giriş çıkış boruları
• Kazan patlama kapağı
• %5 eğime sahip baca borusu ve baca sistemi

Bu maddeler kalorifer kazanlarının önemli olan parçalarıdır. Kalorifer kazanları yukarıdaki maddelerdeki ekipmanlardan yoksun bırakılırsa çalıştırılması tamamen tehlikeli ve yasaktır.

BUHAR KAZANI

Buhar kazanı: Yüksek sıcaklıklı ve atmosfer basıncından yüksek basınca sahip su buharı oluşturan kazanlara denir.

Buhar kazanlarının avantajı,  su buharının suya göre daha yüksek ısıl kapasiteye sahip olmasıdır. Su buharının ısıl kapasitesi 2675,4 kJ iken suyun ısıl kapasitesi 417,5 kJ’dür.

BUHAR KAZANI KULLANMA NEDENLERİ

• Çevre dostu olması için
• Büyük kapsamlı borulardan ısı iletebilmesi için
• Enerji tasarrufu ve geri dönüşüm yapabilmek için
• Maliyet açısından gideri azalttığı için
• Boru içerisinde ve dışarısında korozyonu engellemek için

Belirli bir basınç düzeyinde çalışması öngörülen buhar kazanlarının basıncının öngörülenin üzerine çıkması halinde mukavemet hesaplarında öngörülen malzeme dayanımını aşacağı için basınç patlamalara ve kazalara sebep olur. Bu kazaların önlenmesi için buhar kazanlarının işletmesinde dikkat edilecek hususlar özellikle emniyet ventillerinin düzgün çalışıp çalışmadığı öngörülen basınçlarda basıncı tahliye etmek üzere açıp açmadığı bilinmeli ve kontrol edilmelidir. İhmal edilmesi halinde ölümcül ve büyük kazalara sebebiyet verebilir.  Bunların önüne geçilmesi için mutlaka işletmede titiz davranılması gerekir.

Kazan Dairesi

Kazan dairesi kazanın kurulduğu oda olarak tanımlanabilir. Kazan dairesinin kullanılabilmesi için bir takım özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bunlar güvenlik önlemleri ve bakımları düşünüldüğünde oluşturulmuş özelliklerdir.

Kazan dairesi aydınlatması yeterli seviyede olmalıdır. Örneğin TS 12464 standardına göre ahşap işletmelerinde kazan dairesi aydınlatması 150 lüx güç istasyonlarındaki kazan dairesi aydınlarma sınır değeri ise 100 lüx olarak belirlenmiştir. Kazan dairelerinin dışa açılan 2 kapı ve kazan ve duvarlar arasında en az 1 metre olacak şekilde bakım aralığı bırakılmış olması gerekmektedir. Ayrıca kazan dairelerinin iyi havalandırılmış ve içerisine yangın söndürme tüpleri tesis edimiş olması gerekmektedir.

Brülör

Yakıttaki enerjinin kullanılarak kazanın ısıtılmasını sağlayan kazan ekipmanıdır. Brülör kapasitesinin kazan kapasitesine uygun olması gerekmektedir. Uygun kapasitenin belirlenmesi imalatçı firmayla yapılmalıdır.

Ekonomizör

Kazanın verimini yükseltmek için kullanılır. Ekonomizörlerbesi suyunu ısıtarak verime katkı sağlarlar. Kazandan ayrı bir sistem olan eşanjörlerdir. Yakıt tasarrufu için kazan sistemlerinde ekonomizör kullanılması önerilir.

Yakıt Sistemi

Yakıt olarak kazanlarda sıvı ve gaz yakıt daha çok kullanılır. Bunun yanında katı yakıtlarda kullanılmaktadır. Yakıt kullanımında güvenlik için yakıt kaçak algılama sistemi mutlaka olmalıdır. Her yakıt tipi için farklı algılama ve alarm sistemi bulunmaktadır.

Baca

Baca sistemlerinde kazandan çıkan baca borusu belli bir eğimde ve kuralda tesis edilmiş olmalıdır. Baca sistemlerinde baca susturucularıda kullanılabilmektedir. Baca gazı analizi de yaptırılması gerekli kontroller arasındadır.

Besi Suyu

Şebeke suyunun direk kullanımı saf suyun içerisindeki kimyasal bileşiklerin kazan içerisine zarar vermemesi için önerilmez. Bunun için çoğu yerde yumuşatıcılar kullanılır. Şebeke suyunun şartlandırılarak yumuşatılmasını sağlayan bu sistemden geçen su daha sonra kazan içerisine girer.

Su Seviye Regülatörü(Su Seviye Ayarı)

Kazan içerisindeki su seviyesi kazan güvenli kullanımı için önemlidir. Kazan içerisinde su azalır ya da biterse yakıtla ateşlenen kazanın suyu ısıtamadan direk olarak kazanı ısıtmasına yol açar. Bu da çok önemli sorunlara yol açabilir. Bunun için kazan sistemlerinde su seviye regülatörü kullanılır. İçersinde bulunan civalı sistemin kazan su seviyesine göre hareket etmesiyle su seviyesine göre, eğer su azsa kazana su basılmasını, eğer su fazlaysa su basmayı durdurmayı ve kazandan su tahliye edilmesini sağlar.

Prosestat

Prosestatlar basınç ayar şalterleridir. Basıncın belli bir yerde durmasını ya da basıncın belirlenen bir yerde tekrar kazanı devreye sokup çalıştırmasını sağlar. Prosestatlar basınç ayar otomatiği veya duruk şalter olarak da adlandırılırlar. Prosestatların ayarı üzerilerindeki cıvatanın gevşetilip sıkılmasıyla ayarlanır. Bunun için 2 cıvata bulunur. Biri başlama basıncının ayarı için diğeri durma basıncını  ayarı içindir. Prosestatların ayarı için üretici firma ya da yetkili bakımcının yapması önerilir.

Emniyet ventilleri

Emniyet ventilleri kalorifer kazanlarında en az 1 adet ve buhar kazanlarında en az 2 adet olması gerekmektedir. Emniyet ventilleri yaylı ve ağırlıklı olabilir. Emniyet ventillerinin çalışma basıncının belli bir miktar üstüne ayarlanması gerekmektedir. Çalışmalarınında yılda en az bir kez kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu kontrol kazanların yıllık periyodik kontrolünde hidrostatik test sırasında yapılır.

Manometre

Kazanlarda en az 1 adet manometre kazan iç basıncını göstermelidir. Manometreler kazan çalışma basıncının en az 2 en çok 4 katı arasındaki skalayı gösterebiliyor olmalıdır. Manometrelerde hassaslık için genellikle gliserinli manometreler kullanılır. İçerisindeki kimyasal sıvı daha uzun ömürlü kullanımı ve hassaslığı sağlar. Bunlarında yıllık yapılan periyodik kontrollerde doğru çalışıp çalışmadığı tespit edilir.

Kazanların Bakımı

Kazanlardan sorumlu personel ateşçi belgesini almış olması gerekmektedir. Kazan dairesi içerisinde kazan kullanma talimatıyla birlikte kazancının ateşçi belgesi de görünür bir yere asılmalıdır. Kazan personeli her gün, her hafta ve her ay yapması gereken bakımlar vardır. Günlük bakımlarda;

• Havalandırma sağlanır ve kazan dairesi iç temizliği yapılır.

Haftalık bakımlarda;

• Yer döşeme süzgeci temizlenmeli,
• Su duman boruları özel fırça ile temizlenmeli,
• Vana millleri ince yağla sonrasında ise gresle yağlanmalıdır.

Aylık bakımlarda;

• Prosestatın çalışması, emniyet ventillerinin çalışması ve elektrik sisteminin çalışması kontrol edilir.
• Sızıntı olup olmadığına bakılır.

Yıllık bakımlarda;

• Kapak contaları yıpranmışsa değiştirilmeli, bütün miller yağlanmalı,
• Kazan tamamen boşaltılıp soğutularak içi temizlenmeli.

İş Ekipmanlarının Periyodik Test ve Kontrolü için firmamızdan destek alabilirsiniz.

[safir_mainheading title=”Ürün ile İlgili Kampanyalar” icon=”kampanya”]

[safir_descriptionbox header=”Başkent İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi 17020 Akredite bir kuruluş olarak, İş Ekipmanlarının Periyodik Test ve Kontrolünde her zaman yanınızdadır. ” content=”Türkiyenin her bölgesinde  İş Ekipmanlarının Periyodik Test ve Kontrolü yapılmaktadır.” icon=”tamir” bg=”sky”]

Sağlıklı ve güvenli günler dileriz.